19 września 2023 r. Minister Zdrowia powołał Zespół, którego zadaniem jest przygotowanie nowych zasad przepisywanie leków. Kilka miesięcy później (już po zmianie rządu) Gazeta Wyborcza donosiła, że choć przygotowywane zmiany będą rewolucyjne, MZ pracami Zespołu nie chce się chwalić. A może właśnie dlatego woli zachować je w tajemnicy?

W Zarządzeniu Ministerstwa Zdrowia powołującym Zespół do spraw preskrypcji i realizacji recept na leki gotowe i recepturowe jest zapis, że jego członkowie „zachowują w poufności informacje, jakie powezmą w związku z uczestnictwem w jego pracach oraz informacje związane z działalnością zespołu”. Mimo wszystko informacje dotyczące prac Zespołu wypłynęły. Media donosiły o planowanych zmianach, które wymuszą na lekarzach konieczność zapisywania na receptach nazwy substancji zamiast nazwy handlowej leku. Dzięki temu zabiegowi państwo ma zaoszczędzić na lekach dla dzieci i seniorów, które są refundowane w całości, bo farmaceuta będzie mógł wydać tańszy lek. Te propozycje wywołały oburzenie lekarzy, alarmujących, iż są one niekorzystne dla pacjentów m.in. z powodu częstej zmiany leków (farmaceuta wyda ten, który akurat będzie najtańszy), która może być trudna m.in. dla osób starszych przyzwyczajonych do nazwy handlowej czy wielkości tabletki. Lekarze podkreślają również, że powinni móc decydować, który lek chcą przepisać pacjentowi — nie tylko substancja czynna w leku ma znaczenie — ważny jest również tzw. nośnik będący jego składową. To on decyduje, jak dany lek będzie się wchłaniał i należy je dobrać indywidualnie do pacjenta.

Głos zabrały również organizacje zrzeszające polskich producentów leków, w których proponowane zmiany uderzą bardziej niż w duże koncerny farmaceutyczne produkujące innowacyjne preparaty. Zażądali oni wglądu w dokumentację i włączenia w dalsze prace Zespołu.

Pytamy

Postanowiliśmy sprawdzić, na ile prace Zespołu ds. recept są tajne i 9 lutego 2024 roku wysłaliśmy do Ministerstwa Zdrowia wniosek o informację publiczną, prosząc o udostępnienie:

• treści zarządzenia (może być wskazanie adresu publikacji w internecie) lub innego dokumentu powołującego zespół ekspertów pracujących nad Ustawą o receptach;

• składu osobowy zespołu ekspertów pracujących nad Ustawą o receptach (imiona i nazwiska) oraz informacji o tym, czy są to eksperci społeczni czy otrzymują wynagrodzenie — w tym wskazanie, którzy to społeczni, a którzy otrzymują wynagrodzenie;

• protokołów i listy obecności z posiedzeń ww. zespołu ekspertów;
• informacji o tym, czy do zespołu ekspertów lub Ministerstwa zwracały się organizacje polskich producentów — jeśli tak, wnosimy o treść stanowisk kierowanych do zespołu przez te organizacje.

Odpowiedź przyszła w ustawowych terminie i zawierała odpowiedzi na 3 z 4 pytań:

Minister Zdrowia wskazuje, co następuje.

Ad. 1

Zarządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 19 września 2023 r. w sprawie powołania Zespołu do spraw preskrypcji i realizacji recept na leki gotowe i recepturowe (Dz. Urz. Min. Zdr. 2023 poz. 82) został powołany Zespół, do którego zadań należy m.in. stworzenie listy proponowanych zmian legislacyjnych dotyczących receptury i leków recepturowych. Treść Zarządzenia dostępna jest pod adresem: https://dziennikmz.mz.gov.pl/legalact/2023/82/.

Ad. 2

Imienny skład Zespołu został opublikowany w Biuletynie Informacji Publicznej i jest dostępny pod adresem: Zespół do spraw preskrypcji i realizacji recept na leki gotowe i recepturowe – Ministerstwo Zdrowia – Portal Gov.pl (www.gov.pl). Zgodnie z Zarządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 19 września 2023 r. w sprawie powołania Zespołu do spraw preskrypcji i realizacji recept na leki gotowe i recepturowe za udział w posiedzeniach Zespołu nie przysługuje wynagrodzenie z tytułu uczestnictwa w pracach Zespołu.

Ad. 3

Listy obecności i protokoły z posiedzeń Zespołu nie były sporządzane.

Ad. 4

Zgodnie z art. 1 ust. 1 i art. 6 ustawy o dostępie do informacji publicznej, informacją publiczną jest każda informacja o sprawach publicznych, a w szczególności o sprawach wymienionych w art. 6 ustawy. Analiza katalogu rodzajów informacji publicznej zawartego w art. 6 ustawy o dostępie do informacji publicznej (choć katalog ten ma charakter katalogu otwartego), w kontekście charakteru Zespołu jako organu pomocniczego Ministra, nie pozwala na zakwalifikowanie żądanych przez Wnioskodawcę informacji, do żadnej z kategorii wymienionych w tym przepisie. Zespołu nie sposób uznać za organ należący do kategorii organów władzy publicznej, czy też szerzej – władzy publicznej, ani też innych podmiotów bądź osób uczestniczących w sprawowaniu funkcji publicznych w rozumieniu przepisów ustawy o dostępie do informacji publicznej, jak również nie można go traktować jako innego podmiotu wykonującego zadania władzy publicznej lub gospodarującego mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. Żądane dokumenty nie są zatem informacjami wytworzonymi lub odnoszącymi się do władz publicznych ani nie stanowią informacji wytworzonych lub odnoszących się do innych podmiotów wykonujących funkcje publiczne w zakresie wykonywania przez nie zadań władzy publicznej i gospodarowania mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. Przedmiotowe stanowisko Organu znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych. W tym miejscu przywołać chociażby należy wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 24 września 2015 r., I OSK 1681/14, w którym wskazano, że „Ekspertyzy zewnętrzne obejmujące swym zakresem analizy, poglądy czy wnioski ich twórców, stanowiące pewien proces/etap przydatny do przyjęcia przez organ stanowiska w sprawie, nie stanowią informacji publicznej w rozumieniu ustawy z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (t.j. Dz.U. Nr 112, poz. 1198 ze zm.).”.

W związku z tym, że resort nie odpowiedział na pytanie dotyczące kontaktów Zespołu z organizacjami zrzeszającymi polskich producentów, złożyliśmy skargę na beczynność w zakresie odpowiedzi na czwarte pytanie. Piszemy w niej m.in:

Podkreślenia wymaga przede wszystkim fakt, iż wnioskowane informacje wiążą się z działalnością Ministerstwa Zdrowia, a ten niewątpliwie mieści się w kręgu podmiotów zobowiązanych do udostępniania informacji. Nie można natomiast uznać, że zespół powołany jako organ pomocniczy Ministra jest samodzielnym bytem. To Minister powołuje swój organ pomocniczy (art. 7 ust. 4 pkt 5 ustawy o Radzie Ministrów), zapewnia mu obsługę techniczno-organizacyjną, zleca zakres działań (zarządzenie Ministra Zdrowia z dnia 19 września 2023 r. w sprawie powołania Zespołu do spraw preskrypcji i realizacji recept na leki gotowe i recepturowe) i w tym znaczeniu, należy uznać go za część jego działalności. Nie można więc traktować organu pomocniczego w oderwaniu od działań Ministra Zdrowia. To z jego działalnością wiąże się zakres działań organu pomocniczego.

Ministerstwo Zdrowia inaczej widzi rolę powołanego przez ministra Zespołu, o czym pisze w odpowiedzi na skargę:

Działalności Zespołu, mimo że został powołany i stanowi organ pomocniczy Ministra Zdrowia, nie można utożsamiać z działalnością Ministra. Jak zostało już wskazane, wypracowane przez Zespół koncepcje będą mogły zostać przyjęte w całości lub części, lub też w całości odrzucone przez Ministra Zdrowia. Dopóki zatem Minister Zdrowia nie podejmie decyzji co do poszczególnych koncepcji wypracowanych i przedstawionych mu
przez Zespół w zakresie zleconych mu zadań, dopóty proponowane przez Zespół rozwiązanie stanowi wyłącznie wyraz stanowiska Zespołu, a nie Ministra Zdrowia.

Teraz pozostaje nam czekać na wyznaczenie terminu rozprawy i rozstrzygnięcie sądu.